Üçlü zirveden ortak açıklama: Suriye’de askeri değil siyasi çözüm

Türkiye, İran ve Rusya ortasında Tahran Memleketler arası Konferans Salonu’nda düzenlenen “Astana Formatında Yedinci Üçlü Tepe Toplantısı”nın akabinde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Rusya Devlet Lideri Putin’in ortak açıklaması yayımlandı.

Açıklamada, devlet liderlerinin, Suriye’de alandaki yeni durumu ele aldığı, 1 Temmuz 2020’de görüntü konferans yoluyla yapılan son toplantının akabinde meydana gelen gelişmeleri kıymetlendirdikleri ve ortalarında varılan mutabakatlarla dışişleri bakanlarının ve temsilcilerinin toplantılarındaki mutabakatlar uyarınca, üçlü iş birliğini güçlendirme konusundaki kararlılıklarını vurguladıkları belirtildi.

Liderlerin, ayrıyeten son milletlerarası ve bölgesel gelişmeleri ele aldıkları ve Astana sürecinin, Suriye krizinin barışçıl ve sürdürülebilir tahlilindeki öncü rolüne vurgu yaptıkları kaydedildi.

Devlet liderlerinin, Suriye’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile Birleşmiş Milletler (BM) Kuralı’nın maksat ve prensiplerine olan kuvvetli bağlılıklarını vurguladıklarına yer verilen açıklamada, önderlerin, bu prensiplere kozmik olarak hürmet gösterilmesi ve kim tarafından yapılırsa yapılsın hiçbir hareketin kelam konusu unsurları zayıflatmaması gerektiğine işaret ettikleri bildirildi.

Liderlerin, terörün her tıp ve biçimiyle uğraş etmek emeliyle birlikte çalışmaya devam etme kararlılıklarını lisana getirdikleri aktarılan açıklamada, şu tabirler yer aldı:

“Devlet liderleri, sivil tesisleri gaye alan ve pak can kayıplarına neden olan taarruzlar da dahil olmak üzere, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütlerinin ve bunlarla iltisaklı farklı isimler altındaki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir biçimde uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle gayret kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişler ve Suriye’nin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yanı sıra komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden hudut ötesi hücumlar ve sızmalar dahil olmak üzere ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını vurgulamışlardır.”

Suriye’nin kuzeyindeki durum

Liderlerin, Suriye’nin kuzeyindeki durumu ele aldıkları, bu bölgede kalıcı güvenlik ile istikrarın lakin ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün koruması temelinde sağlanabileceği konusunun vurgulandığı, bu taraftaki gayretlerini koordine etme konusunda mutabık kaldıkları belirtilen açıklamada, “Devlet liderleri, Suriye’ye ilişkin olması gereken petrol gelirlerinin yasa dışı olarak ele geçirilmesine ve aktarılmasına karşı olduklarını söz etmişlerdir.” denildi.

Açıklamada şunlar kaydedildi:

“Devlet liderleri, memleketler arası insancıl hukuk uyarınca, sivillerin ve sivil altyapının korunmasını sağlarken, terör örgütleriyle ilişkili tüm öbür bireyler, kümeler, teşebbüsler ve varlıkların büsbütün ortadan kaldırılması emeliyle ortalarındaki süregiden iş birliğinin devam ettirilmesi konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ndeki durumu detaylarıyla ele almışlar ve alanda sükunetin sağlanması için İdlib’le ilgili bütün mutabakatların tam olarak uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’nin içindeki ve dışındaki sivillere tehdit oluşturan terörist kümelerin varlığı ve terörist faaliyetleri konusunda önemli tasalarını lisana getirmişlerdir. İnsani durum da dahil olmak üzere, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi ve etrafındaki durumdaki olağanlaşmanın sürdürülebilir olmasını sağlamak için daha fazla efor göstermek konusunda mutabık kalmışlardır.”

Suriyelilere yönelik yardımları artırma çağrısı

Suriye’deki insani durumdan duydukları derin kaygıyı de önderlerin kaydettiğine yer verilen açıklamada, şöyle devam edildi:

“Uluslararası hukuka, milletlerarası insancıl hukuka ve BM Şartı’na muhalif tüm tek taraflı yaptırımları, ayrıyeten, muhakkak bölgelere yönelik muafiyetler uygulamak suretiyle ayrılıkçı gündemlere fayda sağlayacak ve ülkenin parçalanmasına yol açabilecek ayrımcı tedbirleri reddetmişlerdir. Bu bağlamda, başta BM ve insani yardım kuruluşları ile öbür hükümet/hükümet dışı memleketler arası kuruluşlar olmak üzere memleketler arası topluma, ayrımcılık, politikleştirme ve önkoşullar olmaksızın ve daha şeffaf bir biçimde tüm Suriyelilere yönelik yardımlarını artırmaları davetinde bulunmuşlardır.”

Liderlerin, Suriye ihtilafına askeri tahlil getirilemeyeceğine ve ihtilafın sırf BM Güvenlik Kurulu’nun 2254 Sayılı Kararı çerçevesinde, BM’nin kolaylaştırıcılığında, Suriyelilerin öncülüğü ve sahipliğinde bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançlarını teyit ettikleri aktarılan açıklamada, şu tabirlere yer verildi:

“Bu bağlamda, Astana garantörlerinin belirleyici katkılarının ve Soçi’deki Suriye Ulusal Diyalog Kongresinin kararlarının uygulanmasının sonucunda ortaya çıkan Anayasa Komitesinin değerli rolünün altını çizmişlerdir. Anayasa Komitesinin müteakip oturumlarının sürdürülebilir ve tesirli çalışmasını sağlamak için Komite üyeleriyle ve kolaylaştırıcı olarak BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ile daima etkileşimi desteklemeye hazır olduklarını yinelemişlerdir. Komite’nin anayasa ıslahatı hazırlama ve halkın onayına sunma vazifesini yerine getirebilmesi ve çalışmalarında ilerleme kaydedebilmesi için çalışmalarında, Misyon Tarifine ve Temel Tarz Kurallarına riayet etmesi ve üyeler ortasında mutabakat sağlanabilmesi için dış müdahale ve dışarıdan dayatılan vakit çizelgeleri olmaksızın uzlaşı ve yapan angajman anlayışıyla yönetilmesi gerektiğini tabir etmişlerdir. Anayasa Komitesinin faaliyetlerini rastgele bürokratik ve lojistik mahzur olmaksızın sürdürebilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.”

Astana formatının ilgili çalışma kümesi çerçevesinde tutukluların/kaçırılanların karşılıklı salıverilmesinin sürdürülmesi konusundaki kararlılıklarının başkanlarca altının çizildiği tabir edilen açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Devlet liderleri, çalışma kümesinin, Suriyeli taraflar ortasında itimat inşa etmekteki tesirini ve gerekliliğini kanıtlayan özgün bir sistem olduğunun altını çizerek, tutukluların hür bırakılması konusundaki çalışmalarını sürdürmeye, cenazelerin teslimi ve kayıp şahısların kimliklerinin belirlenmesi konusundaki faaliyetlerini vazife tarifine uygun olarak genişletme kararlılıklarını açıklamışlardır. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş bireylerin, geri dönme ve bu çerçevede desteklenme haklarını teminen, Suriye’deki asıl ikamet yerlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin kolaylaştırılmasının gerekliliğinin altını çizmişlerdir. Bu bağlamda, milletlerarası topluma, bu şahısların tekrar yerleşimleri ve günlük olağan ömürlerinin tesis edilmesi için uygun katkılar sağlama ve yük paylaşımında daha fazla sorumluluk alma; bu meyanda, temel altyapının onarımı da dahil olmak üzere, bilhassa su, elektrik, sanitasyon, sıhhat, eğitim tesisleri, okullar, hastaneler ile milletlerarası insancıl hukuka uygun insani mayın faaliyetleri dahil erken toparlanma projeleri aracılığıyla Suriye’ye yönelik yardımları artırma davetinde bulunmuşlardır.”

İsrail’in, Suriye’deki askeri saldırıları

Devlet liderlerinin, İsrail’in, sivil altyapı dahil Suriye’deki askeri taarruzlarını kınadıkları belirtilen açıklamada, “Devlet liderleri, bu hücumların, memleketler arası hukuku, milletlerarası insancıl hukuku ve Suriye’nin egemenliğini ihlal ettiğini değerlendirmişler; bölgeyi istikrarsızlaştırdığını ve gerginliği tırmandırdığını teslim etmişlerdir. İsrail’in bu bağlamda aldığı tüm karar ve tedbirleri de geçersiz sayan ve bunların hiçbir hukuksal tesiri olmadığını pahalandıran BM Güvenlik Konseyi’nin 242 ve 497 Sayılı Kararları başta gelmek üzere, Suriye Golanı’nın işgalini reddeden ilgili BM kararlarının hükümleri dahil, üniversal olarak tanınan milletlerarası hukuk kararlarına uyulması gerekliliğini teyit etmişlerdir.” sözü kullanıldı.

Açıklamada, Suriye sıkıntısına ek olarak, ortak siyasi ve ekonomik iş birliğini artırmak için farklı alanlardaki üçlü uyumu güçlendirmeye yönelik isteklerin de teyit edildiği belirtildi.

Açıklamada ayrıyeten, Astana Formatında düzenlenen Suriye bahisli Memleketler arası Toplantının 19’uncusunun 2022 yılının sonuna kadar düzenlenmesini teminen temsilcilerin görevlendirilmesinde ve bir sonraki Üçlü Doruğun Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya’da gerçekleştirilmesinde mutabık kalındığı kaydedildi.